Uşşakizade Rıfat Efendi
foto : Uşşakizade Rifat Efendi fotoları gramafoncu Fikret abinin dükkanından
Rıfat Efendi , yedi kardeşiyle beraber Uşak’tan Kütahya’ya gelmiştir.
Rivayet olnur ki ; Rıfat Efendi bu evi yaptırmadan önce hemen yanındaki evde otururmuş. Bu iki muhterem Gözüm (Özüm) Şeyh Sultan ve Vacide Sultan bir gece rüyasına girerler ve O’ndan üzerini örtmelerini isterler. Ertesi gün mezarların etrafına çit yaptırır. Aynı gece yine rüyasına girerler. ‘’Biz böyle istemedik, üzerime çatı yap ‘’derler. Rifat Efendi bunun üzerine Mevlevihane olarak kullanılan kısmı yaptırarak mezarları içine alır. Daha sonra bunun kendisine bir işaret olduğunu düşünerek yanına konağı ve konuk evini ve mevlevihaneyi yaptırır.
foto : Uşşakizade Rifat Efendi konağı cephe görünüşü
M.Mustafa KALYON’un ‘’Kütahya’da Selçuklu-Germiyan ve Osmanlı Eserleri isimli kitabında bu konaktan ‘’ Mecidiye Mahallesinde bulunan Rıfat Efendinin evi Mevlevi Tekkesi olarak Hizmet görmüştür. Eskişehir’li Hasan Dede’den hilafet alan Rıfat Efendi Meslevi Şeyhi olarak Mevlevi Tarikatı ve ayinleri icra etmiştir. Kütahya’daki sivil mimari eserlerinin pek çok özelliklerini taşıyan ve Terlemez Köprüsü yanındaki bu konak halen ayaktadır ve kendisini restore edecek himmet erlerinin düzenlemesini beklemektedir. Hamza Güner (Defter47) (Bölcek Mahallesinde Gözüm Şeyh Tekkesi vs.) 1290 H. Diye bu tekke ile ilgili kısa bir bilgi sunuyor. Uşşakizade Ahmed Rifat Efendi Mutasarrıf Fuad Paşanın danışmanı olduğu gibi aynı zamanda Belediye Başkanlığı da yapmış.’’ şeklinde bahsediyor.
foto : Uşşakizade Rifat Efendi konağı iç görünüşü
Ressam, neyzen Ahmet Yakupoğlu Rengarenk isimli kitabının 77 sayfasında yağlıboya olarak yaptığı Rıfat Efendi Konağı ile ilgili olarak anısını şöyle anlatmış ; ”Mecidiye Mahallesinde, Mutasarrıf Fuad Paşa merhumun tahrirat katibi meşhur Rıfat Efendi Konağı, üst katın ortasında odaların kapılarının ortaya açıldığı ahşap kubbeli geniş bir divanhanesi olup meşhur düğünlerin yapıldığı yerdir. Rıfat Efendi merhum, son günlerinde cümle kapısının sağındaki odada yatıyordu. Pek küçüktüm. Onun yatağında Mevlevi külahıyla oturduğu ve benimle konuştuğu ziyaretlerimizden hoşnut olduğu hafızamdadır”
M.M.KALYON’un bahsettiği gibi konak Rıfat Efendi tarafından yaptırılmıştır. Mutasarrıf Fuat Paşanın danışmanlığını yapmış olduğunu biliyoruz. Fuat Paşa1893 yılında Kütahya’ya gelmiştir. Bu durumda konağın 1893 yıllından önce yapılmış olduğu söylenebilir.
foto : foto : Uşşakizade Rifat Efendi konağı iç görünüşü
Rıfat Efendinin Mevlevi olması nedeniyle konağın müştemilatında bir Mevlevihane ve konukevi bulunmaktadır. Mevlevi hanenin içinde biri bayan biri bay olmak üzere Gözüm (Özüm) Şeyh Sultan ve Vacide Sultan olarak adlandırılan iki muhterem zatın mezarı bulunmaktadır.
Gözüm Şeyh Sultan ve Vacide Sultan’ın kimlikleri hakkında fazla bilgimiz yok. Kütahya ile ilgili kitaplarda kısa kısa bahsedilmektedir. ‘’Osmanlı Arşiv Belgelerimizde Kütahya Vakıfları II/3 ‘’ isimli kitap da Gözüm Şeyh Zaviyesi Vakfından bahsedilir. Burada 1873 tarihi görülmektedir. Buradan tekkenin yapım tarihi hakkında fikir ediniyoruz.
foto : foto : Uşşakizade Rifat Efendi konağı bahçesindeki Gözüm Şeyh Sultan ve Vacide Sultan’ın kabri şerifleri
Hamza GÜNER’de 1964 tarihli Kütahya Camileri isimli eserinde kısa olarak mevlevihaneden bahsetmiştir.
Abdullah Doğan KARAAĞAOĞUL “Yaşadığım Kütahya” adlı kitabında Rıfat Efendi Konağına geniş bir yer vermiştir.
Konağın restorasyon çalışması için bir proje yapılmış, fakat devletin ayırdığı bütçeyle kubbeli biçimdeki çatısı ancak onarılabilmiştir.
foto : foto : Uşşakizade Rifat Efendi konağı bahçesindeki Gözüm Şeyh Sultan tekkesi mihrabı
Kütahya Mevlevileri , ‘Gözüm (Özüm) Şeyh tekkesi’nde de ayin icra etmişlerdir. Bu tekke , Hatuniye mahallesindeki Rifat efendi’nin evinde tesis edilmişti. Rifat Efendi, Eskişehir’li Mevlevi Pastnişini Müderris ve Mesnevihan Hasan Hüsni Dede’den (d.1831-ö.1908 ; aynı zamanda Kadiri ve Melami) izinli idi. (bknz: A.Yakupoğlu , Kütahya 13) [Kütahya Mevlevihanesi Yrd.Doç.Dr. Hasan Özönder]
4-11 eylül 1919’da Sivas Kongresi sonrası Mustafa Kemal Paşa’nın bildirisi üzerine, yeni hükümetin ulusal isteklere uygun nitelikte kurulması için Mebusan Meclisi’ne Kütahya’dan telgraf çeken kişilerden biri de Uşşakizade Rifat efendi’dir.
Kaynaklar :
http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/download/32/28
http://www.eskisehirmevlevihanesi.org/id57.html
Uşşakizade Rıfat efendi’nin torununun kızı Belgin Hanım ve Torunu İffet Özbudak Pak hanımın eşi gramafoncu Fikret beyin anlattıkları
http://www.cengizcetintas.com/cengizcetintas.icegedefelaketvezafer.pdf